Murad Çelebi Defteri : 1483 Yılında Karaman Vilâyeti Beyşehri Kazası Kırili Nahiyesi Köşk Karyesinde Bulunan Vakıflar

   
   İncelenen bu belge 1483 yılına aittir. Belgede Köşk köyüyle alakalı 3 adet vakıftan söz edilir. Bunlar "Köşk Karyesi (Köyü) Camii (bugünkü adı Acem Nasuh Bey Camii'dir)", "Köşk Köyü Mescidi (bugün yeri tam olarak bilinmemekte)" ve "Mümin Hacı Zaviyesi (bugün yeri bilinmemekte)"dir. 

   Bizler değerli okuyucularımıza bu belgede yer alan vakıfların açıklamalarını öncelikle çeviriyazı olarak vermiş olup ardından Türkiye Türkçesine aktarıp sunmaya çalıştık.

* vakf-ı zaviye-i Mümin Hacı der karye-i Köşk mukarrer be hükm-i Sultan Mehmed tabe serahu bir buçuk dönüm yer ve ellerindeki yerlerini mukarrer dutdum vakfiyyet üzere tasarruf edeler deyü mukayyed takriben yüz dönüm yer imiş kendü çiftleri yürümüş hâsıl an öşr-i galle ve bağ ve kovan ve resm-i ağnâm ve gayrıha 150 (74a)

“Mümin Hacı Zaviyesi’nin vakfı Köşk köyündedir. Sultan Mehmed’in (Allah kabrini nurlandırsın) hükmü ile tâyin edilmiştir. Bir buçuk dönüm yer ve ellerindeki yerlerini vakfiyet üzere tasarruf etsinler diye kesin olarak kaydettim kayıtlı yaklaşık yüz dönüm yermiş kendi çiftleri yürümüş topraktan alınan ürün vergisi, bağ vergisi, kovan vergisi, koyun vergisi ve başka toplam 150’dir.”

* vakf-ı cami der karye-i Köşk el-mezbur tabi’-i Kıreli der tasarruf-ı Mevlânâ Süleyman el-hatıb mukarrer be hükm-i Sultan Mehmed tabe serahu ve padişah-ı âlem-penah azze nasruhu

   1 çiftlik, bağ 2 kıt’a ve iki pare bağ dahi vakıf yere sonra dikilmiş, zemin der karye-i Başlamış 1 dönüm, zemin der karye-i İlmen 1 dönüm be marifet-i kadı be şudud-ı udul hâsıl-ı heme 250

“Caminin vakfı Köşk köyündedir. Kıreli’ne bağlı adı geçen Mevlânâ Süleyman el-hatıb’ın tasarrufundadır. Sultan Mehmed (Allah kabrini nurlandırsın ve cihanın sığındığı padişah, yardımı bol olsun)

   1 çiftlik, 2 parça bağ ve vakfın olduğu yere sonra dikilmiş 2 parça bağ, Başlamış köyünde 1 dönüm yer, İlmen köyünde 1 dönüm yer kadının marifeti ile (?) toplam 250’dir.” 

* vakf-ı mescid der karye-i Köşk el-mezbur der tasarruf-ı Mevlânâ Süleyman el-mezbur be hükm-i hakanî zemin dek feddanî 120 bağ nısf dönüm 20 yekun 140

“Mescidin vakfı Köşk köyündedir. Adı geçen Hakanın hükmü ile adı geçen Mevlânâ Süleyman tasarrufundadır. 120 feddaniye değin yer, 20 yarım dönüm bağ (olup) toplam 140’dır.”

Sonuç;

   Bilindiği üzere Köşk köyü Osmanlılar'dan önce Beyşehri Sancağına bağlı olup Karamanoğulları Beyliği'ne ait bir yerleşim yeriydi. 1389’da Karamanoğlu Alâeddin Bey, 1392’de Yıldırım Bayezid, 1402’de Karamanoğlu II. Mehmed Bey, 1414’te Çelebi Sultan Mehmed, 1435’te Karamanoğlu İbrâhim Bey, 1436’da II. Murad tarafından alınan Beyşehri nihayet 1466’da kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı. Beyşehri'nin Osmanlılar'ın eline geçmesiyle Köşk köyü de Osmanlı idaresi altına girmiş oldu. 

   Fatih Sultan Mehmed, Karamanoğulları Beyliğinden alınan bu şehirlerde bulunan vakıfları tespit etmek amacıyla memurlarına bir liste oluşturma emri verdi. Bu fermanın gerekliliğine inanan memurlardan biri de Murad Çelebi'dir. Murad Çelebi, Sultan II. Bayezid döneminde Beyşehri bölgesinde yer alan vakıfları kaydetmiştir. Elbette Köşk köyüne de uğramış olmalıdır. Köydeki vakıflardan caminin ve mescidin yaptıranları belli değildir. Biz belgedeki caminin Acem Nasuh Bey camii olduğu kanaatindeyiz. Ancak mescidin ve zaviyenin yerleri hususunda bir malumata sahip değiliz. Caminin vakfında Başlamış ve İlmen köylerinde birer dönüm yerin işletilmesi hususu da oldukça dikkat çekici. Çünkü Başlamış bir dağ köyü olup Köşk'e uzaklığı yaklaşık 14-15 km'dir. İlmen köyü de Köşk'e 17 km uzaklıktadır. Camii ve mescidin tasarrufu ise Mevlânâ Süleyman el-Hatıb adında biridir. Muhtemel ki bu zat hem ibadethanelerin imamı, hatibi ve bekçisidir.

   Zaviyenin diğer adı tekkedir. Tekkeler bir şeyhin yönetiminde tasavvuf eğitiminin verildiği, İslâm dininin anlatıldığı ve yoksul kimselere aş dağıtıldığı önemli bir sosyal kurumdur. 1483 yılında Köşk mahallesinde Mümin Hacı adlı bir zaviye bulunmaktadır. Mümin Hacı adlı bu kimsenin bir şeyh mi yoksa bir mürşidin talebesi mi yoksa bir hayırsever mi olduğu hususu belgede kesin olarak bulunmadığından ne desek şüphelidir. Bugün zaviyenin yeri de bilinmemektedir. 

      Köşk mahallesinde bugün itibariyle 2 adet camii bulunmaktadır. Bunlar tarihî Acem Nasuh Bey Camii ve Mevlana Camii'dir. Maalesef mahallenin merkezinde bulunan Merkez Camii çıkan yangında yıkılmıştır. Yerine ise yeni bir camii inşaatı yapılmaktadır.



   Katkılarından dolayı kendisi aynı zamanda Hüyüklü olan kıymetli hocam Ege Üniversitesinden Prof. Dr. Mehmet Akif ERDOĞRU'ya teşekkürlerimizi sunarız...